Het orgel van de Adriaen Janszkerk

Het orgel werd gebouwd in 1868 door de Rotterdamse orgelbouwers Van den Haspel, Schölgens en Van der Weijde. De aanneemsom was f 5.200,- Het was een tweeklaviers orgel met aangehangen pedaal en stond destijds opgesteld op de galerij tegen de torenmuur.

Bij de verbouwing van de kerk in 1923 werd het orgel verplaatst naar de muur tussen kerkzaal en consistorie. Opdat het beter zou passen bij de eronder geplaatste eiken preekstoel werd het oorspronkelijk in een lichte tint geschilderde orgel gehout in de kleur donker eiken. Tevens is toen het 2' register vervangen door een Voix celeste 8'. De demontage en montage werd uitgevoerd door de utrechtse orgelbouwer J.de Koff & Zoon.

Bij de nogal rigoureuze verbouwing van de kerk werd ook een luchtverwarmingsinstallatie aangelegd. De uitblaasroosters bevonden zich aan weerszijden onder het orgel. De kerk was in korte tijd op te warmen, maar voor het orgel was dit funest. Binnen enkele jaren waren de windladen kapotgescheurd. Het duurde tot 1942 voordat de schade hersteld kon worden. De firma Valckx & Van Kouteren & Co herstelde toen de windladen en er werden stemkrullen aan de pijpen gemaakt. Ook werd een nieuw pedaal aangebracht (C-d') met de zgn. Mechelse verdeling. Tevens werd het pedaal vrijgemaakt van het klavier door 27 pijpen van de Bourdon 16' op een aparte lade te plaatsen. Dit register werd Subbas 16' genoemd en werd voorzien van een pneumatische tractuur. Door het aanbrengen van een elektrische windvoorziening werd ook de orgeltrapper overbodig. Alleen in noodgevallen (als tijdens de oorlog de stroom uitviel) werd nog een beroep op hem gedaan.
 
In 1957 vonden de laatste wijzigingen aan het orgel plaats. Het pedaal werd uitgebreid met een Gedektbas 8' en een Roerfluit 4' De Voix Celeste 8' werd vervangen door Gemshoorn 2', en de Viola di Gamba werd vermaakt tot Sesquialter 2 2/3' (gevormd uit Nasard 2 2/3' en Terts 1 3/5' met metaal van Viola di Gamba). De Salicionaal 4' werd geïntoneerd naar een Prestant 4' en de Trompet 8' werd vervangen door een nieuwe Trompet 8'. In verband met de uitbreiding van het pedaal werd de orgelkas vergroot boven het gangpad achter het orgel. 
 
In 1989 werd het orgel dermate interessant bevonden dat het door de Rijksadviseur voor orgels op de "Voorlopige lijst" werd geplaatst. Dit betekent dat voor onderhoudsaangelegenheden een beroep gedaan kan worden op de Onderhoudssubsidie-pot van het Rijk. In hetzelfde jaar werden mankementen aan de frontpijpen geconstateerd. Door metaalmoeheid waren de pijpen aan de voet in elkaar gezakt en dreigden zelfs uit het orgel te vallen. Bij het herstel werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om tevens het bladgoud te vernieuwen.

Veel onderdelen van het orgel dateren uit de 1868 en zijn nog origineel. Dit maakt het orgel heel bijzonder, maar dit betekent ook dat er onderdelen aan vervanging toe zijn. De algemene staat van het orgel was niet best en eind 2009 is besloten om een plan voor de restauratie  van het orgel op te stellen. Het restauratieplan werd opgesteld door de orgeladviseur heer dr. B. van Buitenen. Volgens dit plan zouden een aantal registers weer in de oorspronkelijke staat worden teruggebracht. Op basis van het plan is bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed subsidie voor de restauratie aangevraagd en verkregen. Dankzij deze subsidie en een aanzienlijke financiële bijdrage van de oude Stichting Restauratie Adriaen Janszkerk kon het gehele restauratieplan worden uitgevoerd.

Augustus 2013 is de overeenkomst voor de restauratie gesloten met orgelmakerij Reil b.v. en op 6 oktober 2014 is de uitvoering van de restauratie gestart. Het orgel is geheel gedemonteerd en alle onderdelen zijn vervolgens naar de restauratiewerkplaats van orgelmakerij Reil gebracht om stuk voor stuk te worden opgeknapt. De restauratie heeft ruim anderhalf jaar geduurd. Van het demonteren in 2014 zijn foto's gemaakt en begin 2015 zijn er foto's gemaakt van de werkzaamheden aan de restauratie van het orgel bij de orgelmakerij Reil in Heerde. Daarnaast is er ook in de Oude Kerk in Charlois een voorbeeld register gemeten. De foto's zijn gemaakt door de orgeladviseur Bart van Buitenen. Meer informatie vind u op onze Facebookpagina.

Op zaterdagmiddag 9 april 2016 is het orgel feestelijk in gebruik genomen met een orgelconcert. Oud-burgemeester van Rotterdam, de heer Ivo Opstelten heeft de officiële handeling verricht en de bekende organist Bas de Vroome heeft enkele muziekstukken op het orgel gespeeld. Bas de Vroome werd ruim 25 jaar geleden benoemd als organist van de Oude Kerk in Delft. Aan het concert werd ook medewerking verleend door de sopraan Luc Ket. Op het programma stonden werken van Johann Sebastian Bach 1685-1750, Georg Friedrich Händel 1685-1759, John Stanley 1713-1786, César Franck 1822-1890 en Franz Liszt 1811-1886.

In het persbericht voor de ingebruikname leest u een korte samenvatting over de historie van het orgel en de restauratiewerkzaamheden. Uitgebreidere informatie over de historie en de restauratie vind u op orgelnieuws.nl aan de hand van een verslag van dr. Bart van Buitenen.

'Fraai, liefelijk en krachtig'

Onder de titel "Fraai, liefelijk en krachtig' is door dr. B. van Buitenen een heel mooi en zeer informatief boekje geschreven over de historie en de restauratie van het Van den Haspel, Scholgens & Van der Weyde-orgel en de diverse orgelbouwers. Een boekje dat u niet mag missen als u in orgels geïnteresseerd bent.

Wij bedanken dr. Bart van Buitenen voor zijn enthousiaste en vakkundige begeleiding
bij de voorbereiding en uitvoering van de restauratiewerkzaamheden en het mooie boekje.

Onze dank gaat ook uit naar orgelmakerij Reil b.v.  voor de fijne samenwerking.

Het is een fantastisch resultaat!

Orgelbezoek op afspraak

Voor orgelverenigingen is het mogelijk om een afspraak te maken om het orgel te bezichtigen en te bespelen. Wij vragen hier een kleine vergoeding voor. U kunt hiervoor een afspraak maken met de heer Richard van den Berg, telefoon 06 20846132.